Erişkinlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu çocuklarda ve ergenlerde en sık görülen psikiyatrik bozukluklardan olup, çocuk ve ergen psikiyatrisinin ana konularındandır.

Çocukluk döneminde var olan psikolojik sorunların zamanla kaybolmayıp, ergenlik ve erişkinlik dönemlerine de sarktığı psikiyatristler arasında genel kabul görür. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu da % 30-70 vakada erişkinlik döneminde hüküm sürebilmektedir.

Bir çoğu erken çocuklukta başlayan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, akranlarına göre daha fazla dürtüsellik ve şiddetli hiperaktivite ile karakterize bir psikiyatrik bozukluktur.

18-19. yüzyıllarda ahlaki bir sorun ve minimal beyin hasarı olduğu düşünülerek “kötü çocuklar”, “çılgın budalalar”, “fevri delilik”, “yetersiz inhibisyon” isimleriyle anılan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, bu adını ilk kez 1987 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği’ nin DSM-III sınıflandırmasında almıştır.

Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaygınlığı %3-12 arasındadır. Aşırı hareketliliğin ön planda olduğu DEHB erkeklerde, dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip ise kızlarda sık görülür. Bileşik tip her iki cinsiyette de en sık görülen alt tip olup, bu tipin erişkin döneme sarkma ihtimali en yüksektir.

DEHB’ da genetik faktörlerin rolü büyük olup, birinci derece akrabalarında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olanlarda görülme şansı 5 kat daha fazladır.

Çocuklarda DEHB kriterlerini şöyle özetleyebiliriz.

• Dikkatsizlik:
• Çocuk dikkatini ayrıntılara veremez, gerek ödevlerinde gerekse günlük etkinliklerinde basit hatalar yapar.
• Oyun sırasında ve sorumluluklarını yerine getirirken dikkati dağılır.
• Kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş izlenimi verir.
• Çoğu zaman ödevlerini, ufak tefek iş ve görevlerini tamamlayamaz.
• Sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır, sevemez.
• Üzerine aldığı görev, sorumluluk ve etkinliklerle ilgili aktivitelerde gerekli olan oyuncak, defter, kitap, silgi, eşofman gibi araç ve gereçleri sıklıkla unutur.
• Dış uyaranlara çok açıktır, en ufak bir dış uyaran ile dikkati kolayca dağılır.
• Günlük etkinlik ve aktivitelerde çoğu zaman unutkandır.
• Hiperaktivite:
• Çocuk çoğu kez elleri ve ayakları kıpır kıpır, oturduğu yerde diken üstünde oturur gibi kıpırdanıp durur.
• Sınıfta ya da tiyatro, sinema gibi oturulması gereken durumlarda zamanlı zamansız oturduğu yerden kalkar.
• Yerinde duramaz, uygunsuz ortamlarda da koşturma, tırmanma gibi eylemlerde bulunur.
• Sakin bir biçimde boş zamanlarını geçiremez.
• Sürekli hareket halinde olup, bir motor tarafından sürülüyormuş izlenimi verir.
• Çok konuşur.
• Dürtüsellik:
• Sorunuzu tamamlamadan cevabı yapıştırır.
• Sırasını beklemekte güçlük çeker, sabırsız davranır.
• Başkalarının sözünü keser, oyun, konuşma gibi eylemlerin arasına burnunu sokar.

DEHB diyebilmek için bu belirtilerin 7 yaşından önce de var olması, okul, ev, toplumsal ya da mesleki işlevlerde bozulmaya yol açması gerekir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı alanların yarısında yaşla birlikte belirtiler azalır. Erişkinlerde DEHB görülme oranı farklı psikiyatrik çalışmalarda % 3-20 arasında değişmektedir. Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olgularında bileşik tip (dikkatsizlik, hiperaktivite, dürtüsellik) daha yaygındır.

Erişkin DEHB olgularına depresyon, sosyal fobi, alkol ve madde bağımlılığı, distimik bozukluk, anoreksiya nevroza, bipolar bozukluk, panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik bozuklukların eşlik etme oranı da normal popülasyona göre daha yüksektir.

Erişkin DEHB olgularında en sık görülen psikiyatrik bozukluklar karşıt gelme, iletişim sorunları ve madde kullanımıdır.

Erişkinlerde DEHB tanısı çocuklara göre daha zordur. Tanı ölçütleri çocuklardaki kadar netleşmemiştir. Erişkin DEHB belirtilerinde şunlar ön plana çıkmaktadır.

1)Sakin biçimde boş zamanlarını değerlendirmekte zorlanma.

2)Patlarcasına yanıt verme.

3)Sıra beklemede zorlanma. ( Bu kişiler kuyrukta beklemeye hiç dayanamaz.)

4)Diğerlerine her konuda müdahale etme, eylem ve düşüncelerine karışma.

Tehlikeli otomobil kullanma, sık iş değiştirme, çoğul evlilik ve ilişki yaşama, organizasyon eksikliği, düşük benlik saygısı, becerilerini ortaya koymama, unutkanlık, dikkat dağınıklığı, yakın ilişki kurmada zorluk, özgüven duygusunda azalma gibi durumlar da DEHB olgularında sıklıkla gözlenir.

Erişkin DEHB vakalarının üçte biri zaman içinde anlamlı düzelme gösterirken, üçte biri ufak tefek sorunlar, üçte biri ise ciddi sorunlarla devam eder.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı alan yetişkinlerin % 30’ unda alkol ve madde kötüye kullanımı bulunmaktadır. Sigara bağımlılığının DEHB ile birlikte bulunma oranı ise çok daha yüksektir.

DEHB belirtilerinin erken çocukluk yıllarından beri olması, epizodik seyretmemesi, duygu durumu değişikliklerinin uzun süren epizodlar oluşturmaması diğer psikiyatrik bozukluklarla ayırıcı tanıda yol göstericidir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri psikiyatrik muayene sırasında gözlenmeyebilir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu % 90 tedaviye iyi cevap verir. İlaç tedavisi ve psikolojik-davranışsal tedaviler DEHB tedavisinin ana unsurlarıdır.

Organize olma teknikleri, baş etme düzenekleri ve benlik saygısını yükseltmeye yönelik bireysel psikoterapi yanında, davranış düzenlemesi ve çevresel yapılandırma, hasta yakınlarına danışmanlık, bozukluğa ilişkin hasta ve hasta yakınlarının eğitimi, sosyal beceri eğitimi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisinde kullanılır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisinde en etkin ve ilk tercih ilaçlar, uyarıcı ilaçlar olan metilfenidat ve amfetamin türevleridir. Bağımlılık potansiyeli olan bu ilaçlar kontrollü kullanılmalıdır. Anksiyeteye neden olabildiklerinden, anksiyete bozukluğu yönünden dikkat edilmelidir.

Uyarıcı olmayan, seçici noradrenalin geri alım inhibitörü olarak işlev gören atomoksetin DEHB tedavisinde önemli bir alternatiftir.

Antidepresanlar ve düşük doz antipsikotikler de dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisinde olguya göre kullanılabilir.

Gerek çocuk, gerekse yetişkin DEHB tedavisinde Antalya psikiyatri ve Antalya psikoterapi merkezimizden her türlü desteği alabilirsiniz.

Psikiyatri Antalya, Antalya Psikiyatri Merkezi, Muratpaşa/ANTALYA.

Psikoterapi Antalya, Antalya Psikoterapi Merkezi, Yeşilbahçe mahallesi/MURATPAŞA/ANTALYA.