Depresyonda İlaç Tedavisi

En önemli psikiyatrik hastalıklardan olan depresyonda tedavideki amaç en kısa zamanda düzelme sağlamaktır. Bu nedenle özellikle orta ve ağır majör depresyonda tedavide antidepresan ilaç kullanımı ilk tercih olabilmektedir.

Birçok psikiyatrik hasta ilaç kullanımına olumsuz tavır sergiler. Depresyonda da bu durumla sıklıkla karşılaşılır. Yapılan araştırmalar depresif hastaların %50’sinin ilacı uygun dozda ya da yeterli süre kullanmadığını göstermektedir. İlaca yanıtsızlık ise depresyon tedavisinde ikinci sorundur. %15 hastada ilk ilaca hiç yanıt alınmaması, %25-30 hastada ise yeterli yanıt alınmaması olağandır. Üçüncü sorun ise ilacın etkisinin başlamasının zaman almasıdır.

Depresyon tedavisinde ilacın etkisinin başlamasını tanımlarken, anlaşılması gereken biraz düzelmedir. Genelde ilk haftayı takiben iyileşme işaretleri görülür. Kimi antidepresanların diğerlerine göre daha kısa sürede etki ettiğini gösteren araştırmalar mevcuttur. Trisiklik antidepresanlar, venlafaksin ve mirtazapin bunlar arasındadır. Depresyon tedavisine erken yanıt alınan hastaların morbidite ve özkıyım riskleri ciddi derecede azalmaktadır.

İlk bir iki hafta içinde ilacın dozunun uygun doz aralığına getirilmesi tedaviyi hızlandırsa da çoğu hastada ilaca uyumu arttırmak için daha yavaş ve kademeli doz artışı gerekir. İlaca bağlı gerçek yanıt için iki haftalık bir süre geçmesi gerektiğinde birçok psikiyatrist hemfikirdir.

Depresyon tedavisinde antidepresan ilaca verilen yanıt süresi ve ne zaman ilaç değişimine gidilmesi gerektiği ile ilgili ortak uygulama ise şöyledir. Eğer 6-8 haftada orta derecede bir düzelme ya da dördüncü haftanın sonuna kadar hiçbir düzelme görülmezse başka bir tedavi şekline geçilir.

Antidepresan ilaca yeterli yanıt vermeyen hastalarda yapılması gerekenler psikiyatri dünyasında halen tartışmalıdır. İlacı en üst dozuna çıkmak, değiştirmek ya da diğer ilaçlarla güçlendirmeyi denemek alternatifler arasındadır. Depresyon tedavi kılavuzları bu seçimi psikiyatristin kendisine bırakmaktadır. Genel tercih hiç yanıt yok ya da minimal yanıt varsa ilacı değiştirmek, eğer kısmi yanıt varsa güçlendirme seçeneklerini kullanmaktır. İlaç değişiminde aynı grup içinde değiştirme yapılabileceği gibi, başka grup ya da farklı etki düzeneği olan bir ilaca da geçilebilir.

İleri yaştaki depresyonlarda, ani ve şiddetli başlayan depresyonlarda, sınır kişilik ya da bağımlı kişilik gibi kişilik bozukluğu olanlarda, eşlik eden başka bir ruhsal bozukluk varlığında (anksiyete bozuklukları, alkol kullanım bozukluğu gibi), hipotiroidi gibi bedensel bir hastalığı olanlarda antidepresan tedaviye direnç ve geç yanıt olabileceği bilinmelidir.

Şimdi de depresyonda kullanılan ilaçlar ve etki düzeneklerinden, antidepresan ilaçların yan etkilerinden söz edelim.

Depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar norepinefrin, serotonin ve dopamin dediğimiz monoaminlerin sentez, salınım, dönüşüm ve gerialımlarıyla ilgili değişimler sağlayarak etki etmektedir.

Norepinefrin eksikliğinde dikkat bozukluğu, konsantrasyon güçlüğü, bellek bozuklukları, bilgi işleme sürecinde yavaşlama, çökkün duygudurum ve psikomotor yavaşlama görülür. Noradrenerjik etkili antidepresanlar sinaptik aralıkta gerialımı bloke ederek noradrenalin eksikliğini gidermekte, böylece antidepresan etki göstermektedirler.

Serotonin ise duygudurum, motor hareket, obsesyonlar, iştah, bulantı, kusma, yeme davranışı, anksiyete ile düzenlemelerde bulunan bir monoamindir. Serotonin eksikliğinde çökkün duygudurum, anksiyete, panik, fobi, bulimia, obsesyon ve kompulsiyon gibi psikopatolojiler görülebilmektedir. Serotonin spinal refleks aracılığı ile seksüel yanıt üzerinde de etkilidir.

Dopaminerjik etkinlik azalmasında ise anhedoni, aşırı uyku, psikomotor yavaşlama, dikkat sorunları ve bilişsel işlevlerde bozulma olur. Bu tür belirtileri olan depresif hastalarda tedavide dopaminerjik etkinliği olan antidepresif ilaçların seçilmesi doğru olacaktır.

Depresyon tedavisinde kıllandığımız ilaçlar bu üç madde üzerindeki etkilerine göre sınıflandırılırlar.

1.)Monoaminoksidaz inhibitörleri (MAOİ): MAO enzimini inhibe ederek norepinefrin, 5hidroksitriptamin ve dopamin yıkımlarını yavaşlatırlar.

2.)Trisiklik Antidepresanlar: Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibisyonu, kolinerjik-muskarinik reseptör blokajı, alfa-1 adrenerjik reseptör blokajı gibi farklı reseptörler üzerine etki ederler. İmipramin, amitriptilin, klomipramin, desimipramin, maprotilin bu grutaki antidepresan ilaçlardır.

3.)Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri (SSRI): Akut olarak serotonin nöronunda geri alımı bloke ederler. İlaç kullanıldıkça somatodendritik reseptör olan 5HT1A reseptörü duyarsızlaşır. Serotonerjik iletim hızlanır. Akson terminalinde 5HT miktarı artar. Fluoksetin, sertralin, fluvoksamin, paroksetin, sitalopram depresyon tedavisinde sıklıkla tercih edilen SSRI grubu ilaçlardır.

4.)Serotonin-Noradrenalin Gerialım İnhibitörleri (SNRI): Düşük dozlarda serotonerjik, orta ve yüksek dozlarda noradrenerjik etki gösteren venlafaksin ile milnasipran ve duloksetin bu gruptaki antidepresan ilaçlardır.

5.)Noradrenalin Gerialım İnhibitörü (NRI): Reboksetin bu gruptadır.

6.)Noradrenalin-Dopamin Gerialım İnhibitörü (NDI): Bupropion bu gruptaki antidepresan ilaçtır.

7.)Noradrenerjik-Spesifik Serotonerjik Antidepresan (NaSSA): Mirtazapin ve mianserin bu gruptadır.

8.)Serotonin-2 Reseptör Antagonisti ve Gerialım İnhibitörleri (SARI): Trazodon ve nefazodon bu grupta depresyon tedavisinde kullandığımız ilaçlardır.

Depresyon tedavisinde önemli yere sahip ilaçlarla ilgili halk arasında birçok yanlış inanış vardır. Psikiyatristiniz bu konuda sizi aydınlatacak, en doğru tedaviyi uygulayacaktır.

Öncelikle tüm insanlara uyan tek bir antidepresan ilacın olmadığını, en iyi antidepresan diye bir şeyin olmadığını bilmeli, konu komşu tavsiyesi ile ilaç kullanmamalısınız. Hastaları ilaç kullanmaktan caydıran, antidepresanlar bağımlılık yapar, antidepresanlar kişiliği değiştirir, bu ilaçlar tedavi etmez uyuşturur, bir kere başlarsan ömür boyu bırakamazsın gibi inançların yanlış olduğunu bilmelisiniz. Antidepresan ilaçları kafa yapıcı, mutluluk verici maddeler olarak görmemelisiniz.

Her ilacın kendine göre bazı yan etkileri bulunur. Antidepresan ilaçlarda da bulantı, kusma, baş dönmesi, baş ağrısı, sinirlilik hali, uykusuzluk, az uyuma, uykuda kabus görme, cinsel isteksizlik gibi yan etkilerin olabileceğini, bunların geçici olduğunu bilmelisiniz.

Depresyon tedaviniz bazen sadece ilaç, bazen sadece psikoterapi, bazen de ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonu ile yürüyecektir.

Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezi olarak mutlu, huzurlu, geleceğe ümitle bakan, neşeli günler dileriz.

Depresyon tedavi merkezi, depresyon tedavisi Antalya.

Psikiyatrist ve Psikoterapist Emine Filiz Uluhan.