Özgüven Eksikliği

Özgüven, bebeklik döneminden itibaren gelişmeye başlayan ve yaşamın temelini oluşturan içsel bir özelliktir. Kişinin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkında olması, kendisiyle ve çevresiyle barışık olması anlamına gelir.

Kendini olduğu gibi kabul etmek, kendine yönelik olumlu tutum içerisinde olmak, kendini tanımak ve sınırlarının farkında olmak özgüveni ortaya çıkarır. Kişinin sosyal çevresindeki ilişkilerini, yerini ve gücünü belirlemede önemlidir.

Özgüvenin yüksek olması her şeyi yapabilirim demek değildir. Kişinin kendisiyle ilgili bazı beklentileri gerçekleşmese bile kendini olduğu gibi kabul edebilen kişinin özgüveni yüksektir. Diğerlerinin onayına ihtiyaç duymaz.

Özgüven eksikliği ise, kişinin kendine olan güvenini kaybetmesiyle beraber sosyallikten kaçınması ve kendine olan inancının zayıf olmasıdır.

Özgüven, doğuştan kazanılan bir özellik değildir. Yaşamınız boyunca birlikte olduğunuz kişilerle ve yaşadığınız olaylarla gelişir. Özellikle çocukluk döneminde yaşanılan deneyimler özgüveninizin şekillenmesinde önemlidir. Bu dönemde kazanılan başarılar ya da yaşanılan başarısız deneyimlere karşı ailelerin ve çevredekilerin verdiği tepkiler, özgüven ve özdeğer duygusunun artmasına katkıda bulunur. Anne- baba tutumları, cinsiyet, kendini değerlendirme, fiziksel görünüm ve çevresel faktörler özgüven oluşumunu ve gelişimini etkileyen faktörlerdir.

Anne- baba tutumlarının özgüven gelişiminde rolü büyüktür. Tutarlı ve doyumlu bir sevgi ile yetişen çocukların kendine olan güveni yüksektir. Bu nedenle aile içerisinde sevildiğini bilen ve değerli olduğunu hisseden bir çocuk, çevreden gelecek olan olumsuzluklardan daha az etkilenir. Tam tersi olan, ebeveynleri tarafından hoşnutsuzluk, karamsarlık ve negatif olaylarla ilgili yakınmaları dinleyerek büyüyen çocuklar kendini yetersiz ve karamsar hisseder.

Bu nedenle ebeveynlerin çocuklara yetersizliklerini vurgulaması, çocuklarını bağımsız yetiştirememesi ve çocuklarının başarılarını desteklememesi çocukluk döneminde gelişen özgüven duygusuna zarar verebilir. Aile ve çevre tarafından yüksek beklentilere maruz kalmak, başkalarıyla kıyaslanmak, şiddete maruz kalmak, başarısızlık ve baskı altında kalmak özgüven eksiliğine yol açan sebeplerdir.

Ayrıca fiziksel görünüm ile özgüven arasında da ilişki vardır. Özellikle ergenlik döneminde fiziksel özellikler birey için önemlidir. Kendini fiziksel olarak beğenmeyen bir kişinin özgüveninin düşük olduğu gözlenmektedir. Bu durum kadınlarda daha belirgin ortaya çıkar.

Kendine güvenen ve rahat davranan bir kişi diğer insanların üzerinde olumlu bir etki bırakırken, aynı zamanda kendine olan güveni de artar. Aksi durumda ise, iletişimde kendini huzursuz hisseden bir kişi, karşısındaki kişilerde negatif bir etki yaratır. Bu durum özgüveni negatif yönde etkiler.

Özgüven eksikliği, yaşam boyu karşılaşılan olumsuz durumların sıklığı ve önem derecesine göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin; insan ilişkilerinde yaşanılan zorluklar özgüveninize zarar verebilir. Bu nedenle kişinin kendine olan güvensizliği diğer ilişkilerinde de ortaya çıkabilir. Bazı kişiler ile birlikteyken ya da bazı durumlarda kişi; kendisini kötü hissetmeye başlıyorsa özgüveni zedeleniyor demektir.

Özgüven eksikliği bazı durumlarda ortaya çıkabiliyorken, özellikle kişiye zor gelen durumlar karşısında daha da artabilir.

Özgüven Eksikliğinin Belirtileri:

*Kendini yetersiz, değersiz ve başarısız hissetmek.
*Hayır diyememek.
*İlişkilerinize sınır koymakta zorlanmak.
*Eleştirilere karşı hassas olmak.
*İçe kapanmak.
*Fiziksel görünümünü beğenmemek.
*Sosyal ortamlardan kaçınmak.
*Diğer insanlara çok ihtiyaç duymak.
*Karar vermekte zorlanmak.
*Düşük beklenti içerisinde olmak.
*Olumlu yönlerinizi görmezden gelmek.

Özgüven Eksikliğine Çözüm Yolları:

Özgüven eksikliği sosyal kaygı ve depresyonla ilişkilendirilebilir. Bu nedenle özgüveninizi artırabilmenin en etkili çözüm yolu psikolojik destek almaktır.

Aşağıdaki bazı öneriler özgüven eksikliğine yardımcı olabilir.

İç sesinizi dinlemeyi durdurun. Kendiniz ve çevrenizle ilgili olumsuz düşüncelerinizi olumlu düşüncelerle değiştirin. Örneğin; “Çok şişmanım, çok çirkinim, yeteneksizim, kimse beni sevmiyor.“ vb. gibi düşünceler yerine “ Başkalarından onay almasam bile ben değerli bir insanım.” şeklinde düşünmeyi artırın.

Kendinize şefkat gösterin. Kendinizi eleştirmekten ve şikayetçi olmaktan vazgeçin. Hayatınızla ilgili sorumluluk alırken acı çekmenin ya da kötü hissetmenin tüm insanların yaşayabileceği bir durum olduğunu ve kaygının doğal olduğunu kabul edebilmek önemlidir. Hayal kırıklığı yaşadığınız zamanlarda ve acı hissettiğinizde bunu kabul edin ve farkına varın.

Olumlu yönlerinizi keşfedin. Liste yapın.

Giyiminize dikkat edin. Dik durmaya önem verin.

Mükemmeliyetçi olmaktan vazgeçin.

Hobiler edinmeye çalışın.

Kendinize ulaşabileceğiniz hedefler oluşturun.

Özgüveniniz Yükseldikçe:

*Açık iletişim yollarını daha fazla kullanırsınız.
*Yeni deneyimlere daha açık olursunuz.
*İçgörünüz artar.
*Toplum içerisinde daha rahat konuşabilirsiniz.
*Kendinizi daha rahat ifade edebilirsiniz.
*Kendi kararlarınızı kendiniz verebilirsiniz.
*Hayata daha olumlu açıdan bakabilirsiniz.
*Zorluklarla baş edebilirsiniz.
*Eleştirilere daha açık olursunuz.

Özgüvenli Çocuk Yetiştirebilmek İçin Ailelere Tavsiyeler:

Aşağıda çocuğunuzun özgüvenini destekleyebileceğiniz öneriler bulunmaktadır.

Davranışlarınızla çocuğunuza model olun. Özellikle şiddet gibi görmek istemediğiniz davranışları çocuğunuza karşı göstermeyin.

Çocuğunuza güvenli bir aile ortamı sunun. Güvenli ortamda yetişen bir çocuk duygu ve düşüncelerini ailesiyle rahatça paylaşabilir. Bu durum özgüveninin gelişmesine yardımcı olur.

Çocuğunuza karşı gerçekçi ve yaşına uygun beklentilerde bulunun. Her çocuk özel ve farklıdır.

Çocuğunuzun neyi yapıp, neyi yapamadığının farkında olun. Başaramayacağını bildiğiniz hedefler koyarak hayal kırıklığı yaratmayın.

Çocuğunuzun hatalarını ya da yanlışlarını onu suçlamadan konuşun. Çocuğunuzun kişiliğiyle ilgili değil, hatalı davranışını vurgulayarak konuşmaya özen gösterin.

Çocuğunuza alabileceği, yaşına uygun sorumluluklar verin. Yerine getirdiği sorumluluklar çocuğun kendisini önemli ve değerli hissetmesini sağlar.

Çocuğunuza değer verdiğinizi hissettirin. Güzel ve iyi davranışlarında övgü dolu sözler söyleyin. Olumlu davranışlarını takdir etmeniz çocuğunuzun özgüvenini artıracaktır.

Psikolog Funda Buharalı.