Fawn Tepkisi

Yaşamınızda mücadele etmeniz gereken zamanlarda ya da herhangi bir tehlike oluşturabilecek durumlarda stres seviyeniz artış gösterir. Stres seviyenizin artmasıyla birlikte vücudunuzda birtakım fizyolojik ve psikolojik değişimler ortaya çıkar. Stres, her bireyi farklı şekilde etkilemektedir. Bazı kişiler stres yaratan durum karşısında savaşmayı tercih ederken, bazı kişiler hızla uzaklaşmayı tercih edebilir. Bazen yaşanan donakalma halinde ise, kişinin stres karşısında tepki veremeyecek duruma gelmesidir. Yani stres yaratan durum karşısında kişi savaşmaya (fight), kaçmaya (flight) veya donakalmaya (freze) hazır hale gelir. Bu tepkilere ek olarak stres sırasında oluşan ve bilinçsizce ortaya çıkan dördüncü tepki ise “Fawn tepkisi” olarak adlandırılmıştır. Stresli bir durumun içinden çıkabilmek için sizi strese sokan kişiyi düşündüğünüz, onun isteklerini yerine getirmeye çalıştığınız ve çoğunlukla uyum sağlayarak verdiğiniz bu tepki “”fawn tepkisi” olarak açıklanmaktadır. Türkçe anlam olarak tam karşılığı bulunmamakla birlikte kısaca “yaranma çabası” şeklinde tanımlanmaktadır.

Fawn Tepkisi, yazar ve psikoterapist Pete Walker tarafından ortaya atılmıştır. Stres yaratan olaylara ve insanlara karşı sergilenen bu yumuşak tavır, karşı tarafı yatıştırma amacıyla bilinçdışı ortaya çıkmaktadır. Karşınızdaki kişiyi memnun edebilmek ve sevimli gözükmek için harcanılan çabayı tanımlamaktadır. Bazı kişilerin stresle baş edebilmek için kullandığı bir tür uyumlanmadır. Örneğin, yakın arkadaşınızla ya da partnerinizle aranızda geçen bir tartışmada haklı olduğunuz halde tartışma ortamını bir an önce bitirebilmek ve huzuru sağlayabilmek için özür dilemeye geçiyorsanız burada fawn tepkisinden söz edebiliriz. Genellikle travmatik olaylar geçirmiş bireylerde fawn tepkisi ortaya çıkmaktadır. Yaşanan travmalar sonucunda aşırı duygusallık ve uyumlu olma isteği bu tepkinin oluşmasına yol açmaktadır. Çoğunlukla kişisel sınırların ihlal edilmesine yol açar. Kişinin duygularını ve stresini sağlıklı bir şekilde yansıtamamasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle kişinin öz değerini, güvenini ve yaşam tatminini düşürmektedir.

Fawn tepkisinin belirtileri ise şöyledir: Çoğunlukla kendi istek, ihtiyaç ve duygularını bastırmak, hayır demekte güçlük çekmek, kibarlık, uyumluluk, her durumda özür dileme ihtiyacı hissetmek, gerçek hislerini paylaşamamak, her durumda başkalarının perspektifinden bakmaya çalışmak ve diğerleriyle sağlıklı sınırlar çizememek gibi belirtiler görülür.

Fawn Tepkisini Durdurabilmek İçin Öneriler:

Öncelikle fawn tepkisi verdiğinizin farkında olmak çok önemlidir. Bunun için ilk adım stres sırasında neler yapıyorsunuz? İnsanları memnun edebilmek için davranışlarınızda değişkenlik oluyor mu?, kendinizi gözlemleyin. Eğer yukarıda saydığımız bazı belirtileri stres sırasında sergiliyorsanız bu durumu aşabilmek için sınır çizmeyi öğrenmeniz gereklidir. Kendi iç dünyanızı irdeleyip sınırlarınızı belirleyerek onlara sahip çıkabilmeniz fawn tepkisini durdurabilmek için atılacak önemli bir adımdır. Hayatınızda neleri tolere edebiliyorsunuz? Kişisel sınırlarınız nelerdir? Bunları anlamanın en güzel yolu kendi iç dünyanızı tanımanızdan geçiyor. Genelde fawn tepkisi kişinin kendi istek ve ihtiyaçlarını göz ardı etmesinden kaynaklanmaktadır. Kendi duygu ve düşüncelerinize değer vererek, fikirlerinizi yargılamadan ve bastırmadan ifade edebilmek kendinizi tanımanın ve kabul etmenin en güzel yoludur.

Özetle, stres sırasında verilen fawn tepkisinin temeli kişinin geçmişte yaşadığı travmalara dayanmaktadır. Kompleks bir tepki olduğu için psikolojik destek alınması kişinin özdeğerinin güçlenmesi ve psikolojik iyi oluş halinin desteklenmesi için önerilir.

Psikolog Funda Buharalı.

Psikoterapi Antalya, Antalya Terapi Merkezi.