Erişkin ve Çocuklarda Kişilik Değerlendirmesi

Kişiliğin tanımını yapacak olursak, bireyin süreğen ve yaygın motivasyonları, duyguları, kişiler arası stilleri, tutum ve davranışlarıdır.

Kişilik özelliklerinin sistematik ölçümü, kişilik değerlendirmesini verir. Bu amaçla kişilik testleri kullanılır. Psikiyatrik ve psikolojik değerlendirmede kişilik özelliklerinin saptanması, tanı ve tedavide psikiyatristlere büyük kolaylık sağlar.

Psikolojik testlerin psikoterapiye katkısı da büyüktür. Problem odaklı tedavi, hastanın ve sorununun hızla ele alınması gereken durumlarda psikolojik testler ve kişilik özelliklerinin saptanması psikoterapisti yönlendirecektir. Psikolojik testler terapinin başlangıcında gereken temel bilgileri sağlarken, terapide meydana gelen değişiklikleri değerlendirmede de yol göstericidir

Kişilik özelliklerini geniş bir spektrumda ele alan geniş aralıklı kişilik testleri kullanılabildiği gibi özel durumlarda bir tane veya ilişkili birkaç kişilik özelliğini ölçen dar aralıklı kişilik testleri de vardır

Erişkin Psikolojik Testleri:

A.)Objektif Kişilik Testleri

Hasta veya danışanlara sözlü ya da yazılı formatta, yapılandırılmış, standart sorular sorulur. Bireyden elde edilen veriler, normatif gruptan elde edilen benzer verilerle karşılaştırılır.

a)Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (MMPI):

Sekizinci sınıf düzeyinde okuma ve anlama becerisi gerektiren 567 sorudan oluşur. 2008 yılında MMPI-2 RF adında 338 sorulu daha kısa bir formu geliştirilmiştir. Alternatif olarak sıklıkla tercih edilmektedir.

b)Kişilik Değerlendirme Envanteri (PAI):

İlkokul dördüncü sınıf okuma düzeyinde yazılmış, 334 soruluk bir objektif kişilik testidir. 45-50 dakikada tamamlanır. Somatik endişeler, depresyon, borderline özellikler, alkol ya da madde bağımlılığı gibi 11 klinik ölçeği tanımlar.

c)Million Klinik Çok Eksenli Envanteri, Kişilik Değerlendirme Envanteri, Kalifornia Kişilik Envanteri, Edwards Kişisel Tercih Ölçeği, Eysenck Kişilik Anketi, Comrey Kişilik Ölçekleri gibi çeşitli objektif kişilik testleri de psikiyatride sıklıkla kullanılır.

B.)Projektif Kişilik Testi

Bu testler yapılandırılmamış olup, objektif kişilik testlerine göre daha kolaydır. Bireyin kişiliğini geniş bantlı olarak ölçerler. Kişiliğin gizli ya da bilinçdışı tarafına odaklanırlar. Belirsiz uyarıcılarla yapılır, hasta yanıtının nasıl değerlendirileceği üzerinde analiz yapamaz.

a)Rorschach Testi:

En sık kullanılan projektif kişilik ölçeği olan Rorschach testi 1910 yılında İsviçreli psikiyatrist Herman Rorschach tarafından geliştirilmiştir. Test on adet belirsiz, simetrik mürekkep lekesinden oluşur. Bir kartın üzerine mürekkep dökülmüş ve daha sonra ikiye katlanıp simetrik bir şekil oluşturulmuş gibi görünen lekelere serbest çağrışım yoluyla yanıt verilir.

b)Tematik Algı Testi (TAT):

1943 yılında Henry Murray tarafından geliştirilen test, 10 adet siyah-beyaz resimden oluşur. Hasta, resimlere bakarak bir öykü anlatır. Testin teorisine göre birey her resimde kendini oradaki bir bireyle özdeşleştirmekte ve kendi ihtiyaç duygu, düşünce, stres, dilek, arzu, geleceğe bakış gibi iç dünyasıyla ilgili bilgiler vermektedir. Rorschach testinden sonra en sık kullanılan ikinci projektif kişilik testi Tematik Algı Testidir.

c)Cümle Tamamlama Testi:

Kişiye bir dizi eksik cümle sunulur ve bunları ilk aklına gelen yanıta göre doldurması istenir. En az 10 cümle ile uygulanır. “Babam nadiren…….”, “Ben çocukken……”, “Kadınlar sıklıkla…….”, “Engellendiğim zaman genellikle…….” gibi eksik cümleler testin özünü oluşturur.

Çocuk ve Ergenlerde Kişilik Değerlendirmesi:

16-18 yaşından önce çocuklara bir kişilik bozukluğu tanısı koymamak gerekir. Ancak yine de çocuk ve ergenlere yönelik psikolojik testler psikiyatristlere önemli yol göstericidir.

Duygusal ve davranışsal bozukluk belirtileri olan çocukların psikolojik değerlendirilmelerinde gelişimsel ve ekolojik faktörler dikkate alınmalıdır. Çocuğun psikososyal çevresindeki risk ve koruyucu etkenler göz önünde tutulduğunda sağlıklı bir değerlendirme yapılmış olur.

Çocuğun psikopatolojisini saptarken gelişimsel bağlamda ilk bakılması gereken çocuğa bakım verenle kurulan güvenli bir bağlanma ilişkisi olup olmadığıdır. Çocuğun aşırı özgüvenle yürümeye başladığı bu dönemde güvenli bağlanma ruh sağlığının temel basamağını oluşturacaktır. Okul öncesi yıllarda empati ve kendini kontrol başlayacak, ilköğretim boyunca üretkenlik ve yeterliliğe götüren bilgi birikimi edinilmeye devam edecek, ergenlikte ayrılma-bireyselleşme, akran grubu özdeşimi, otorite figürleri ile çatışma ve kendi yeteneklerini değerlendirme gibi gelişimsel aşamalar geçirilecektir.

Sosyo-ekolojik bağlamda ise çocuğun ailesi, akran grubu, sosyal ilişkiler ve içinde yaşanılan kültür dikkate alınır.

Çocuk ve ergenler psikiyatrik ya da psikolojik değerlendirme için genellikle ebeveynleri ve bakıcılarının endişeleri ya da öğretmenlerinin önerileriyle getirilirler. Çocukla ilgili sunulan bilgiler ebeveynlerin kendi kaygı ve hayal kırıklığı duygularından ötürü abartılı olabilir. Buradaki ince çizgiyi psikiyatrist doğru saptamalıdır.

Çocukların kişilik ve psikolojik değerlendirilmelerinde de erişkinlerde olduğu gibi projektif, objektif ve davranışsal yöntemler kullanılır.

A.)Projektif Değerlendirme Yöntemleri

a)Rorschach Testi:

Çocuğun algısal, bilişsel dünyası ve içsel fantezileri ile ilgili bilgiler verir. Burada yaş gruplarına dikkat edilmelidir. Küçük bir çocuk için normal sayılabilecek bir sonuç, bir ergen için kaygı uyandırıcı olabilir.

Rorschach testinde çocuklara mürekkep lekesine benzer kartlar gösterilir ve ne algıladıkları sorulur. Bunun arkasından her bir cevaba yönelik sorgulama yapılır. Bu sayede bozulmuş kişilik gelişimi saptanabilir.

b)Projektif Öykü Anlatma İşlemleri:

Çocuğa anlamı belirsiz, bir insan ya da hayvan şekli gösterilir. Duygu ve düşünceleri içeren, başlangıcı ve sonu olan bir öykü oluşturması istenir. Bu öykü, tekrarlama, benzersizlik, yoğunluk, sorunlu temalar, inançlar ve duygular bakımından analiz edilir. Bu yöntem erişkinlerdeki Tematik Algı Testine çok benzer.

Küçük çocuklar çoğu kez kendilerini hayvan şekilleriyle, büyük çocuklar ise insan şekilleriyle özdeşleştirirler.

1)Çocuk Algı Testi:

İlk çocuk algı testi (CAT) 3-10 yaş arası çocuklar için geliştirilmiştir ve hayvan şekillerinden oluşur. Hayvan figürleri, insan figürlerine göre daha fazla kültürden bağımsızdır. Çocuktan ne istendiği açıkça anlatılmalıdır.

2)Çocuklar İçin Roberts Algı Testi (RATC):

16 resimli karttan oluşur ve 6-18 yaş arası için kullanılır. Çocuklar resimlere göre öykü anlatır. Öyküye göre endişeler, ilgiler, çatışmalar ve başa çıkma tarzları hakkında bilgi edinilir.

B.)Objektif Kişilik Ölçekleri

Çocuk psikiyatrisinde çocukların kişiliklerini değerlendirirken yapılan objektif testler daha basit ve daha anlaşılırdır.

a)Çocuklar İçin Kişilik Anketi (CPQ):

8-13 yaş arası çocukların okul başarısı, liderlik, suça eğilim ve potansiyel duygusal sorunlarını saptamada yararlı, 14 temel kişilik özelliğini ölçen bir testtir.

b)Lise Kişilik Anketi (HSPQ):

CPQ’ nun üst uzantısı olup, 13-18 yaş çocuklara yöneliktir. Okul başarısı, meslek seçimi, liderlik, suça eğilim ve psikolojik destek gibi kriterlere yöneliktir.

c)Millon Ergen Kişilik Envanteri:

İçe kapanık, çekingen, yardımsever, sosyal, kendine güvenen, güçlü, saygılı ve duyarlı gibi sekiz kişilik özelliği ile benlik kavramı, kişisel saygı, bedensel konfor, cinsel kabul, akran içinde güvenlik, sosyal anlayış, aile ile uyum ve akademik güven gibi kaygı ile ilgili sekiz parametreyi değerlendirir. Psikiyatristlere dürtü kontrolü, sosyal uyum, skolastik başarı ve okula devamda tutarlılık gibi dört ölçekte büyük bilgi sağlar.

d)Millon Ergen Klinik Envanteri:

Kişilik özelliklerinin uyum bozukluğu ile bağlantısını test eder.

C.)Çocuklarda Kullanılan Klinik Değerlendirme Ölçekleri

Çocuk Depresyon Envanteri, Reynolds Çocuk Depresyon Ölçeği, Reynolds Ergen Depresyon Ölçeği, Çocuklar İçin Çok Boyutlu Kaygı Ölçeği, Çocuklar İçin Sosyal Fobi ve Kaygı Envanteri, Çocuklar İçin Korku Araştırma Cetveli gibi birçok klinik değerlendirme ölçeği de çocuk psikiyatrisinde etkin biçimde kullanılmaktadır.

D.)Çocuklar İçin Davranış Değerlendirme İşlemleri

Beck Gençlik Envanterleri, Çocuklar İçin Davranış Değerlendirme Sistemi, Çocuk Davranışları Tarama Listesi, Conners Değerlendirme Ölçeği, Çocuklar İçin Yarı Yapılandırılmış Klinik Görüşmeler gibi testlerle çocuklarda ve ergenlerde davranışların ve duygusal işlevlerin değerlendirmesi yapılabilir. Bu testlerle kaygı, öfke, yıkıcı davranışlar, benlik kavramı gibi kavram ve psikopatolojilere daha sağlıklı yaklaşılabildiği gibi DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) gibi tanılarda doğruluk elde edilir.

Kişilik testleri, psikolojik testler ve klinik değerlendirme ölçekleri Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezimizde tanı ve tedavinin takibi amacıyla rutin olarak uygulanmaktadır. Testler psikologlarımız tarafından yapılmakta, psikiyatrist-psikolog işbirliği ile analiz edilerek çözümlenmektedir.

Ruh sağlığı ve psikolojik yardım için Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezimizden her türlü desteği alabilirsiniz. Bireysel ve grup terapileri, aile ve çift terapileri, cinsel terapi, çocuk ve ergen terapilerinde, psikiyatrik hastalıkların tanı, tedavi ve takibinde Antalya'da hizmetinizdeyiz. Merkezimizde psikiyatri ve psikoterapi hizmeti yanında hipnoz-hipnoterapi ve EMDR ile de psikolojik sorunlarınızın çözümüne yardımcı oluyoruz.

Psikoterapi merkezi Antalya, Psikoterapist ve Psikiyatrist Dr. Emine Filiz Uluhan.