Mitomani, Yalan Söyleme Alışkanlığı

Yalan söyleme hastalığı olarak bilinen ve psikoloji bilim dalında mitomani olarak adlandırılan bu hastalık ilk olarak 1891 yılında Alman Dr Delbrueck tarafından tanımlanmıştır. Yalan söylemeye ve abartmaya hastalık derecesinde eğilimli olmak ya da patolojik yalan olarak bilinmektedir. Bu hastalığa sahip olan kişilere ise mitoman denir.

Yalan söylemek toplum tarafından kabul görülmeyen bir davranış olarak adlandırılsa da toplumumuzun büyük bir kesimi bu davranışa bazı nedenlerden ötürü başvurmaktadır. Yalan söylemek bilerek ve isteyerek yapılan bir davranıştır. Çoğunlukla sonucundan kaçınılan durumlarda yalana başvurulmaktadır. Her ne kadar yalan söylemenin doğru bir davranış olmadığı çocukluk döneminden itibaren vurgulansa da bazı nedenlerden dolayı her insan yalan söyleyebilir. Siz de yakın çevrenize bazı yalanlar söylemiş ya da bu yalanlara maruz kalmış olabilirsiniz.

Peki bu yalanları bir gözden geçirelim, sürekli arka arkasına yalan söyleme eğilimi var mı ve kişi bu yalanlara kendi de inanıyor mu? Yoksa kişi içinde bulunduğu durumu idare edebilmek için bazı zamanlarda yalan söyleme eğiliminde mi bulunuyor? Burada bahsi geçen iki durum arasında önemli bir ayrım vardır. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, normal insanların günde en az 1-2 kez yalan söyleme eğilimi olduğu yönündedir. Beyaz yalan olarak adlandırılan sıradan söylenilen yalanlar, karşıdaki kişiye zarar vermemek, onu üzmemek, sıkıntıya düşürmemek, bir cezayı önlemek ve yalan söylenen kişinin çeşitli sebepten ötürü kırılmasını önlemek için hatta durumu idare edebilmek için söylenen, sonucu zararsız ve kabul edilebilir nitelikte yalanlardır. Bu sıradan yalanlar herhangi bir sağlık ve sosyal problemlere neden olmaz.

Patolojik yalan ise, kişinin psikolojik olarak içinde bulunan söyleme isteğini gidermesi, sıkça tekrarlaması ve bu davranışın ardından rahatlama olmasıdır. Çoğu zaman yalan söylemek o kişinin yaşamının bir parçası haline gelir. Bu yalanların sonucunda ise kişi kendini ya kurban ya da kahraman ilan eder.

Mitomani Belirtileri:

• Yalan söyleyen kişi dikkat çekmek ve toplumda odak noktası olmak ister.
• Yalan söylediğinin farkında değildir. Büyüsel bir düşünce tarzı vardır. Düşüncelerinin gerçekliğine inanırlar.
• Yalanlarıyla kendini ya kahraman ya da kurban rolüne büründürür.
• Sık tekrarlanan bu yalanlar arasında bir tutarlılık bulunur.Tabi bu yalanlar kişiden kişiye değişerek konsept değişikliği de gözlenebilir.
• Kendi hayal gücüyle ürettiği yalanlara inanmasıyla beraber gerçeklik algısında kopukluk gözlenir.
• Kaygı düzeylerinin yüksek olduğu zamanlarda daha çok yalan söylerler.
• Söylediği yalanlarda herhangi bir amaç gütmeden sadece psikolojik olarak içinden gelen yalan söyleme isteğinin davranışa dökülmesiyle beraber rahatlama görülür.
• Sürekli olarak eski yalanlarını desteklemek amacıyla yeni yalanlar üretirler.
• Normal bireyler yalan söylediklerinden dolayı suçluluk ve utanç duygusu hissederler fakat mitomanlarda bu durum söz konusu değildir.
• Yalan söyledikleri sırada yüz kızarması, göz kaçırma gibi belirtiler gözlenmez. Aniden gelen sorulara karşı hızlı ve tatmin edici cevaplar verebilirler.
• Mitoman kişiler hasta olduklarının farkında değildir bu yüzden tedavi olmayı kabul etmezler. Yakın çevresinin rahatsızlık duymasından ötürü psikolojik destek almaya teşvik edilirler.
• Genel olarak bu hastalık ergenlik döneminde başlar, tedavi edilmezse yetişkinlik dönemine kadar devam edebilir.

Mitomaninin Sebepleri Nelerdir:

Mitomaninin sebepleri çoğunlukla çocukluk ve ergenlik dönemine dayanmaktadır. Çocukken aile bireyleri tarafından yeterince onaylanma ya da ilgi alamamış ve ebeveynlerinin yalan söyleme davranışına sıkça maruz kalmış kişilerde bu hastalığın görülme durumu vardır. Temelinde düşük benlik saygısı ve kendine güvensizlik vardır.

Bunların yanı sıra bazı hastalıkların bulguları olarak da ortaya çıkabilir.

• Kişilik Bozuklukları (Borderline Kişilik Bozukluğu, Antisosyal Kişilik Bozukluğu, Narsistik Kişilik Bozukluğu),
• Çocukluk döneminde istismara uğramış olması,
• Dürtü Kontrol Bozuklukları,
• Takıntı Bozuklukları.

Mitomanik Kişilere Nasıl Davranılabilir:

• Çoğunlukla mitomani rahatsızlığı olan kişiler durumun farkında değildir.Mitomaninin psikolojik bir alt yapısı olduğu göz önünde bulundurularak fark edilen yalanlara karşı suçlayıcı ve kızgınlık içeren bir tavırla yaklaşmak kişiyi olumsuz etkiler.
• İkili ilişkilerde iletişim halindeyken bu durumun zor bir süreç olduğu kabul edilerek sabırla yaklaşmak aradaki güven bağının oluşmasına yardımcı olur.
• İletişim sırasında yalan söylediğini fark ettiğiniz zaman konuşmayı sonlandırarak, bu şekilde devam ederse kendisiyle konuşmayacağınızı belirtebilirsiniz. Negatif pekiştireç yöntemiyle kişiyi doğru söyleme davranışına yönlendirebilirsiniz.
• Özellikle mitomanik kişilerin yakın çevresinin suçlayıcı bir tavır takınmaması, kişiyi dışlamaması ve yalan söylediğini göz ardı etmemesi gerekir.
• Yakın çevresinin profesyonel bir destek alması konusunda teşvik etmesi gereklidir.

Tedavi:

Mitomani tedavisinde hastalar belirtileri kendileri fark etmezler. Sıklıkla yakın çevrelerinin gözlemleri ve yönlendirmesi sonucu destek almayı kabul ederler. Tedavinin ilerleyebilmesi için kişinin yardıma ihtiyacı olduğuna inanması ve değişim için istekli olması önemlidir. Bu hastalığın teşhisini psikiyatrist koyar ve tedavi sürecinde psikologlar da psikiyatristlerle birlikte görev almaktadır. Psikoterapi bu hastalığın tedavisinde oldukça önemlidir. Ayrıca hastanın yanı sıra yakın çevresinin de psikolojik açıdan bilgilendirilmesinin tedavi sürecine olumlu etkisi vardır. Mitomanik durumun tedavisinde psikolojik olarak altta yatan herhangi bir kişilik bozukluğu, duygu durum bozukluğu, depresyon ya da anksiyete gibi ruhsal bulguların varlığı tespit edilirse psikoterapinin yanında ilaç desteği de uygulanabilir.

Psikolog Funda Buharalı.