Dunning Kruger Etkisi

Dunning kruger etkisi, cahil cesareti anlamındadır.

Çevrenizdeki bazı insanların kendini olduğundan daha üstün, daha yetenekli ve daha zeki gösterdiğini gözlemlemişsinizdir. Peki bu durumun sebebi nedir hiç düşündünüz mü? Aşırı özgüven mi yoksa kendi yeteneklerine çok fazla güvenmek mi? Aslında bunun en önemli sebebi kişinin kendisiyle ilgili yanlış bir öz değerlendirmeye sahip olmasıdır.

Kendi performansını değerlendirirken niteliksiz performansının niteliksiz olduğunu fark edememesi ya da kendi yeteneklerini abartarak sunması psikolojik bir rahatsızlık olan Dunning Kruger Etkisini ortaya koymaktadır.

Justin Kruger ve David Dunning tarafından çeşitli sosyal deneyler sonucunda 1999 yılında ortaya atılan bu kavram, Türkçe’de “cahil cesareti” olarak tanımlanmıştır. Bu etkiyle birlikte, bir konuda uzman olmayan kişilerin, bilgisi fazla olan kişilere kıyasla daha fazla kendine güvene sahip olduğunu göstermektedir. Yani bir konuda kendi performansını ortalamanın üzerinde görme olasılığının yüksek olmasıdır. Kişinin kendi cehaletini yok sayarak, bilgi ve yeteneklerini abartarak hem de yetersiz olduklarının farkında olmadan bilgili kişilere göre daha cesur davranışlar sergilemesi bilişsel önyargılardan biri olarak literatüre geçmiştir.

Dunning Kruger etkisinden muzdarip olan kişide bazı belirtiler gözlenir.Kişi, kendini diğerlerinden daha üstün ve daha zeki görmektedir. Aşırı kendine güvenlidir. Kendi yeteneklerini abartır. İlgili olduğu herhangi bir konuda kendini diğerlerinden uzman görmektedir. Örneğin, sanatla ilgilenen bir kişinin kendi yapıtının en anlamlı, en ustaca olduğunu düşünmesidir. Diğer insanlar herhangi bir eleştiri yapsa ya da aksini iddia etse onları sanattan anlamamakla suçlama eğilimi gözlenebilir. Kendi performansı ile diğerlerinin performansı arasındaki niteliksel farkı ayırt edecek bilgi ve beceriye sahip değildir. Bu yüzden kendi becerilerini abartma eğilimindedir.

Bu etki kişinin kendini geliştirmesine engeldir. Çünkü yaptığı işin detaylarını göremez. O kişi için kendi doğrusu önemlidir. Her şeyi en iyi kendisi bilir. Düşük özgüvenini hem çevresinden hem de kendinden gizleyebilir. Her duruma karşı hazırlıklı gibi davranarak bütün görevleri üstlenmekten kaçınmaz. Başarısızlık diye bir şey yoktur. Yanlış yaptığı durum ortaya çıktığı anda aslında kendisinin doğrusunu kast ettiğini ve durumun yanlış anlaşıldığını iddia edebilir. Suçlayıcı davranış biçimi gözlenebilir. Tüm bu davranışlarının asıl nedeni zayıf öz farkındalık ve düşük bilişsel yeteneklere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Genellikle bu etkiyi yaşayan kişi bu durumun farkında değildir. Çevresindeki kişiler onun abartılı ve kendini övücü yaklaşımlarından çıkarımda bulunabilir.

Dunning Kruger Etkisinin çıkış noktası ilginçtir. Şöyle ki; McArthur Wheeler isimli şahıs, 1995 yılında limonun kimyasıyla ilgili çok derin bilgilere sahip olduğunu iddia eder ve limonun içeriğinden ötürü görünmez olabileceği kanısına varır. Yüzüne sürdüğü limon suyuyla görünmez olacağını düşünerek, bankayı soymaya yeltenir. İddiasına göre, limon suyunun gizemli kimyasıyla görünmez olacağına inanır ve bankadaki kameraların da kendisini kaydetmeyeceğini ileri sürer. Tabi bu şahıs bir şekilde bankayı soymayı başarır ancak kameralar sorunsuz bir şekilde kayıt yaptığı için polis aynı gün içerisinde McArthur Wheeler’i kolayca yakalar. Bu ilginç soygun girişiminin asıl sebebi bu şahsın cahilliğidir. Çünkü bilimden uzaktır.Sahip olduğu kimya ve diğer bilgi birikiminin kendini derin bir cehalete sürüklediğinin de farkında değildir.

Bu olayın ardından Kruger ve Dunning öğrenciler üzerinde araştırmalar yaparlar. Başarı grafikleri birbirinden farklı 45 öğrenciye test yapıp, bazı sorular sorarlar. Testin sonucunda %10 ve daha azını doğru yanıtlayan başarısız öğrenciler kendi performanslarını değerlendirirken%60 ına doğru yanıt verdiklerini ve iyi gününde olsalar %70 lik başarı dilimine ulaşabileceğine inandıklarını söylemişlerdir. En başarılı olan, testin en az %90’ını doğru yanıtlayarak başarılı olan öğrenciler ise testin %70ini doğru yanıtladığını düşünerek alçakgönüllü davranmıştır. Yapılan tüm psikolojik ve fizyolojik çalışmaların sonucunda Dunning Kruger etkisi doğrulanmıştır.

Dunning Kruger etkisinin kesin bir tedavisi olmamakla beraber, kişinin öyküsü alındıktan sonra kişiye özel tedavi planı oluşturulur. Çeşitli psikolojik değerlendirmelerin ardından psikoterapi ve hekimin gerekli bulduğu vakalarda ilaç tedavisiyle birlikte devam edilir.

Dunning Kruger etkisiyle baş edebilmek için;

*İlgili olduğunuz bir konuda bilgi birikiminiz arttıkça üstbiliş becerileriniz de artacaktır. O nedenle yeni şeyler öğrenmeye açık olun.
*Bir konuda aceleci davranmaktan kaçının. Anlık ve hızlı kararlar vermeyin.
*Eleştirilere açık olmayı deneyin. Katılmadığınız, aynı fikirde olmadığınız konuları araştırın.

Psikolog Funda Buharalı, Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi.