Çocuk ve Ergen Psikolojisi Tedavisi

Çocuk ve ergenlerde psikolojik-psikiyatrik tedaviler birçok yönden yetişkinlerle farklılık gösterir.

Bu yazımızda Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezi olarak, çocuk ve ergenlerdeki psikolojik tedavi yöntemlerinden söz edecek, oyun ve masal terapileri gibi çocuklara spesifik tedavilere değineceğiz.

Bireysel Psikoterapi:

Bireysel psikoterapiler çocuk ve ergenlerin psikolojik-psikiyatrik sorunlarının tedavisinde en etkili yöntemlerdendir. Kural olarak çocuğun yaşı ne kadar küçük ise terapiye ebeveynlerin katılımı o kadar fazla olur. Ergenlerde bile çoğu kez aile üyeleri terapiye iştirak eder.

Hangi psikoterapi yöntemini kullanırsak kullanalım, terapinin ana amacı çocuk veya ergenle işleyen bir ilişki kurmaktır. Süreci aile ile uyum içinde götürmek başarı şansını arttıracaktır.

Çocuk ve ergenlerde bireysel psikoterapi yöntemlerini uygularken, belirli belirti kümelerini azaltmayı hedeflerken, uyum sağlayıcı becerileri geliştirmek de planlanır.

Birçok çocuk psikiyatriye gelirken hatalı davranışlarının sonucunda cezalandırılacakları duygusundadır. Psikiyatrist ve ebeveynler bu konuda azami dikkat ve önemi göstermelidir. Bireysel psikoterapinin aile terapisi, grup terapisi, eğitim durumunun iyileştirilmesi ve psikofarmakoterapi ile de desteklenmesi gerekebilir.

Çocuk ve ergenlerde kullandığımız psikoterapi yöntemleri şunlardır.

Çocuk ve Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi:

Bilişsel psikoloji ve davranışçı terapinin birleşiminden bilişsel davranışçı terapi doğmuştur. Burada çocukların düşünce süreçlerinin nasıl ilerlediğine bakılır. Temel prensip, bir çocuk ya da ergenin problemleri çözmek için bilişsel yöntemleri nasıl işlediğine odaklanmaktır. Mevcut bilişsel çarpıtmalar yerine, problemli durumlar ile baş etmek için alternatif yöntemler oluşturulduğunda çocuk ve ergenin psikolojik tedavisi yapılmış olacaktır.

Çocuk ve ergenlerdeki duygudurum bozukluklarında, kaygı bozukluklarında ve obsesif kompulsif bozuklukta (OKB) bilişsel davranışçı terapi etkili bir tedavi yöntemidir. Çocuk ve ergen depresyonlarında da sıklıkla kullanılmaktadır.

Çocuk psikanalizi ve psikoanalitik psikoterapi:

Psikanaliz çocuklarda sık kullanılan bir psikoterapi yöntemi değildir.

Bilinç dışı direnç ve savunmaları esas alan psikanaliz haftada 3 veya 4 seansı gerektiren bir uygulamadır. Nevrotik çatışmaların çözümü hedeflenir. Çocuk ve ergenin tutarlı biçimde anlaşılması ve ilişkiye kabul edilme anlamında desteklenmesi, tüm terapi yöntemlerinde olduğu gibi psikoanalitik psikoterapide de ana prensiptir.

Çocuk psikanalizinde yetişkinlere göre fark genetik ve dinamik güçlerin birbirine geçmiş olmasıdır. Patolojik psikolojik süreçlerin gelişiminde çocukları olumsuz etkileyen, onlar için önemli olan tecrübelerin ilk basamak olduğu kabul edilir. Bu durumda bilinç dışı kompleksler oluşmakta, bilinçdışı elementler mantıklı değerlendirmelerden kaçarak patolojik uyum ve savunma mekanizmaları geliştirmekte, bunlar da psikolojik sorunlara yol açmaktadır.

Psikoanalitik terapide travmatik olaylar tekrar yürürlüğe konur ve duyarsızlaştırmaya gidilir. Çocukların oyun ortamında his ve düşüncelerini serbestçe ifade etmeleri, tedavide biz psikiyatrist-psikoterapistlere büyük olanak sağlar.

Çocuk ve ergenlerde davranışçı terapi:

Davranışçı terapi uyumlu veya uyumsuz tüm davranışların bazı temel davranış kazanımlarının sonucu olduğu fikrini baz alır. Bir davranış öğrenilebilir veya öğrenilmeyebilir. Davranışların anormal veya normal olarak değerlendirilmesi sosyal anlamlılığına göredir.

Çocuk ve ergen psikoterapisinde, öğrenmede eksikliğe sebep olan davranışsal eksiklikler ve yanlış öğrenmeye yol açan sapmış uyumsuz davranışlar vurgulanarak tedaviye gidilir. Müdahaleler daha çok başarılar üzerine ve onları ödüllendirmeye dayanır. Ödüllendirilen davranışlar da kolaylıkla pekişir. Her şeyi almaya açık, öğrenmeye istekli yapıları nedeniyle çocuk ve ergenlerde davranışçı terapi çok iyi sonuçlar verir.

Çocuk ve ergenlerde aile terapisi:

Sistem teorisi, iletişim teorisi, nesne ilişkileri teorisi, sosyal rol teorisi, etyoloji ve ekolojiden etkilenerek şekillendirilen aile terapisi çocuk ve ergenlere de uyarlanabilmektedir. Ailenin kendi kendini düzenleyen bir yapı olduğunu ve her ailenin kendi eşsiz geçmişi ve yapısı olduğunu temel alarak psikolojik sorunların çözümüne yönelir. Aile sistemleri terapisinde bazen küçük bir terapötik girişim, beklenenden daha fazla değişime yol açarak domino etkisi gösterebilir.

Destekleyici psikoterapi:

Destekleyici psikoterapi özellikle ergenlerin kriz dönemlerinde etkilidir. Krize müdahale, kriz sırasındaki endişeyi yok etme ve uyum yeteneği kazandırma destekleyici psikoterapi ile mümkündür. Travmatik yaşantılar, kayıplar, yas, duygudurum bozuklukları ve kaygı bozuklukları tedavisinde de ergenlerde başarı ile kullanılmaktadır.

Çocuklarda oyun terapisi:

Oyun sırasında çocuğu gözlemlemek gelişimsel becerileri değerlendirmede ve çocuğun psikolojisi ile ilgili hassas durumları anlamada çok yardımcıdır. Çocuk psikologları ve psikiyatristler psikolojik değerlendirmede oyunun rolüne büyük önem verirler.

Oyun materyali terapistin tercihine göre değişmekle birlikte farklı cinsten oyuncak bebekler, polis-asker-hemşire gibi farklı toplumsal rol ve duyguları temsil eden oyuncak figürler, ev eşyaları, oyuncak hayvanlar, inşaat malzemesi-silah-kılıç gibi oyuncaklar, arabalar, kamyonlar, uçaklar, çeşitli kuklalar, boya malzemeleri, oyun hamurları, mutfak malzemeleri gibi farklı alanlara yönelik materyaller sıklıkla tercih edilir. Kolay kırılabilecek ya da yaralanmalara sebep olabilecek oyuncaklardan kaçınılır. Kırılan bir oyuncak çocuğun suçluluk duygusunu arttırabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

Oyun terapisinde oyuncaklar, çocuklara oyun esnasında iletişim kurmaya imkan sağlamalıdır.

Çocuk ve ergen psikoterapilerinde yetişkinlere göre en önemli farklardan biri, terapistin daha yönlendirici ve aktif olmasıdır. Oyun terapisinde terapist aktif olarak davranır ve daha az açık uçlu yaklaşır. Yetişkin terapisinin aksine daha taraflı ve yönlendiricidir. Çocuk oyun aleminde iç dünyasını sansürlemeden ortaya dökecektir.

Çocuk ve ergen terapilerinde ebeveyn rolü oynamak bazen olumlu sonuçlar doğurabildiği gibi ters de olabilir.

Çocuk ve ergen terapilerinde anne-baba rolü:

Anne babalar ve aile üyeleri çocuk ve ergen psikoterapilerinde sürece mutlaka katılırlar. Özellikle okul öncesi yaş döneminde bütün tedavi çalışması ebeveynlere dönük olabilir. Terapi ebeveyn-çocuk etkileşiminde odaklanırken, ebeveynlerin kendi gereksinimlerine yönelik psikoterapi ihtiyacı da doğabilir.

Özellikle ergen psikoterapilerinde gizliliğe önem verilmeli, özel bir konuyu ebeveynlerle paylaşmak gerekiyorsa çocuğun izni alınmalıdır. Psikoterapist, bütün konuşulanların ve davranışlarının ciddiye alındığını çocuğa gösterebildiği oranda başarılı olacaktır.

Çocuk ve ergenlerde grup psikoterapisi:

Öfkeli çocuk, öfke kontrolü, cinsel istismara uğrama, sosyal fobi, OKB ve depresyon sorunlarında grup terapileri özellikle uygundur. Her yaştaki çocuk için grup psikoterapisinden yararlanılabilir.

Grup terapilerinde umut, evrensellik, bilgi aktarımı, özgecilik ve sosyal beceri kazanımı gibi teorik bileşenler tedavi edici etki göstermektedir. Gruplar sosyal olarak izole olmuş veya akranları üzerindeki etkilerinden habersiz olan çocuklara akranlarından geribildirim ve destek sağlamak açısından etkin bir psikolojik tedavi yöntemidir. Gruplarda kişilerarası becerilerin üzerine verimli bir şekilde gidilebilir. Morali bozuk, deprese, kaygılı, kendini yabancılaşmış hisseden ergenler grup terapilerinde özel bir aidiyet hissi yakalayabilirler.

Okul öncesi ve erken okul çağında oyun grup terapileri yapılabilir. Oyun esnasında çocukların fantezilerini sözcükle ifade etmelerine fırsat verilmeli, zemin hazırlanmalıdır. Akranları gibi olabilme ihtiyacı duyan, sosyal açlığa sahip, utangaç, içine kapanık ve yıkıcı davranış bozuklukları olan çocuklar grup psikoterapileri için ideal adaylardır.

Aktivite grup psikoterapisi, belirgin bir şekilde bozuk kişilik yapısına sahip ergenlere grup terapisi olarak tavsiye edilmektedir. Grup, bir çeşit alternatif bir aile görevi görür.

Çocuk psikiyatrisinde farmakoterapi:

Son 1 yılda çocuk ve ergenlerin psikiyatrik bozukluklarında kullanılan ilaçlar büyük gelişme kaydetmiştir. Etkinlik ve güvenilirliği kanıtlanmış birçok ilaç psikiyatri dünyasında yerini almıştır. Depresyon, kaygı, OKB, psikoz ve öfke tedavisinde farmakoterapi sıklıkla tercih edilir.

İlaçların çocuklarda erişkinlere oranla daha hızlı eliminasyona uğradığı bilinir. Bundan dolayı birçok ilacın yarılanma ömrü erişkinlere göre daha kısadır. Bundan dolayı çocuklarda ilaç dozlarının ayarlanması daha bir hassasiyet gerektirir.

Görüldüğü üzere çocuk ve ergenlerin psikolojik-psikiyatrik sorunlarının çözümünde elimizde farklı tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Başta ilaç tedavileri olmak üzere tüm teknikler hızlı bir ilerleme içindedir. Önemli olan ebeveyn olarak çocuğunuzdaki ruhsal sıkıntıları erkenden fark etmeniz ve bir uzmandan yardım almanızdır.

Antalya psikiyatri ve psikoterapi merkezi olarak çocuk ve ergenlerin psikolojik-ruhsal sorunlarının tedavisinde gerek psikolog, gerekse psikiyatrist desteğini profesyonel anlamda vermekteyiz. Çocuk psikolojisi ile ilgili konularda danışmanlık ve tedavi ihtiyacınızı merkezimizden karşılayabilirsiniz.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi, Ergen ve Çocuk Psikolojisi Antalya.

Psikiyatrist ve Psikoterapist Dr. Emine Filiz Uluhan.